Ludźmierz jest najstarszą parafią katolicką na Podhalu. Wiąże się z historią możnego rodu Gryfitów, którego przedstawiciel - Teodor Gryfita w 1234 r. rozpoczął wznoszenie kościoła w Ludźmierzu, modrzewiowego, z trzema ołtarzami wewnątrz. W latach 1869–77 kościół został rozebrany, a w jego miejscu wybudowano obecną murowaną świątynię w stylu neogotyckim. Przeniesiono do niej rokokowy ołtarz z figurą Matki Boskiej Ludźmierskiej. W 2001 roku kościół otrzymał tytuł bazyliki mniejszej. Sanktuarium znane jest przede wszystkim z 600 letniej figury Matki Boskiej Ludźmierskiej, zwanej Gaździną Podhala, która przyciąga pielgrzymów wierzących w jej cudowne właściwości.
Widoczna na zdjęciu dzwonnica jest repliką, gdyż stara zabytkowa dzwonnica spłonęła 10 maja 2008 r. od pozostawionej po nabożeństwie majowym świeczki. Wewnątrz dzwonnicy znajdowała się kaplica, w której ogień strawił dwa obrazy. Stary dzwon, który przez lata odpędzał burze gradowe pękł, gdy strażacy wynieśli go w czasie akcji gaśniczej. Mieszkańcy Koniówki szybko odbudowali dzwonnicę - 19 października 2008 r. odbyło się uroczyste poświęcenie odbudowanej dzwonnicy z nowym dzwonem.
Zespół drewnianego budownictwa ludowego, charakterystycznego dla Skalnego Podhala, stanowi o bezcennej wartości historycznej Chochołowa. Domy ustawione szczytami do drogi, tworzą tradycyjny układ wsi, nazwany ulicówką. Budynki na rzucie prostokąta, nakryte są gontowymi dachami półszczytowymi. Ściany konstrukcji zrębowej, corocznie szorowane na wiosnę, utrzymują jasną barwę drewna. Ciekawostką jest budynek nr 24, zwany „chałupą z Jednej Jedli”. Dom należy do Anny Styrculi, a jego zrębowe ściany wzniesione pod koniec XIX w. wykonano z jednego pnia jodły ściętej na pobliskim wzgórzu Ostrysz.
Chałupa Bafiów — Muzeum Powstania Chochołowskiego, filia Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, została wzniesiona w 1798 r., a przebudowana w 1889 r. Zagroda była własnością Jana Bafii. Ściany konstrukcji zrębowej zbudowane są z szerokich płazów, półszczytowy dach ozdobiony jest „słoneckiem” oraz „pazdurem”. W chałupie urządzono ekspozycję muzealną poświęconą powstaniu chochołowskiemu, które wybuchło 22 lutego 1846 r. — ukazaną na tle typowych wnętrz chat góralskich z poł. XIX w. W izbie czarnej zgromadzono sprzęty codziennego użytku, natomiast w izbie białej - przedmioty odświętne.
Dzwonnica pochodzi z 1868 r. i została zbudowana przez gazdę Józefa Tylkę. Ma 10 m wysokości oraz okna na 4 strony świata. W środku konstrukcji wisi dzwon. Kiedyś dzięki tej dzwonnicy ludzie orientowali się, która jest godzina, gdyż dzwoniono trzy razy dziennie: rano, w południe i wieczorem.
Kościół w Witowie wzniesiono w latach 1910–1912 a poświęcono 16 lipca 1912 r., w święto Matki Boskiej Szkaplerznej. Budowla ma konstrukcję zrębową, ściany oszalowane są zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz pionowo ułożonymi deskami. Kościół otoczony jest podcieniem nawiązującym do dawnych sobót. Neogotycki ołtarz główny jest dziełem firmy Ferdynanda Prinotha z St. Ulrich w Tyrolu. Okna zdobią witraże z 1937 r. W latach osiemdziesiątych dekorację wnętrza świątyni wykonał zakopiański rzeźbiarz Michał Gąsienica Szostak.
Chałupa Sabały (Krzeptówki 17) wzniesiona została na przełomie XVIII i XIX w. Jest przykładem najstarszego typu podhalańskich domów dwuizbowych (tzw. układ śląsko-spiski — sień, izba czarna, izba białą). Według tradycji jest to miejsce urodzin legendarnego gawędziarza i muzykanta — Jana Krzeptowskiego Sabały. W latach 1979–1984 mieściła się tu ekspozycja etnograficzna Muzeum Tatrzańskiego. Obecnie obiekt należy do prywatnych właścicieli.
Budynek wzniesiony został przez Joachima Gąsienicę Sobczaka w 1830 roku, w II poł. XIX wieku znacznie rozbudowany przez dodanie komory, izby, sieni oraz ganku. Zbudowany jest na planie prostokąta, częściowo podpiwniczony. Nakrywa go półszczytowy dach pobity gontem. W szczytach małe okienka doświetlające poddasze. Od frontu ganek wsparty na 4 słupach. Szczyty dachu ozdobione motywem „jodełki”, szczyt ganku zaś charakterystycznym „słoneckiem”. Na kalenicy dachu oraz ganku rzeźbione „pazdury”. Od 2009 roku w budynku mieści się filia Muzeum Tatrzańskiego ze stałą wystawą Styl zakopiański – inspiracje. W izbie białej eksponowana jest kolekcja Marii i Bronisława Dembowskich, izba czarna ukazuje wnętrze typowej chaty góralskiej z II poł. XIX wieku.
Willa "Koliba" (ul. Kościeliska 18) wzniesiona została w latach 1892–1893 wg projektu Stanisława Witkiewicza, jako pierwszy budynek w stylu zakopiańskim. Nazwa „Koliba” pochodzi od gwarowego określenia pasterskiego szałasu. Pod koniec 1993 r. willa stała się siedzibą Muzeum Stylu Zakopiańskiego im. Stanisława Witkiewicza (filia Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem). W budynku można podziwiać wnętrza w stylu zakopiańskim, zaaranżowane przez Władysława Hasiora, m.in. jadalnię (ze zbiorami etnograficznymi Zygmunta Gnatowskiego), salon z meblami autorstwa Stanisława Witkiewicza i jego portretami malowanymi przez Jacka Malczewskiego, sypialnię oraz gabinet.
Kościół pw. św. Klemensa (obecnie pw. Matki Boskiej Częstochowskiej), wzniesiony został w 1848 r., (rozbudowany w latach 1850–1851), obok pierwszej zakopiańskiej kapliczki ufundowanej w 1800 r. przez Pawła Gąsienicę. Jest to jednonawowy kościół o ścianach konstrukcji zrębowej, oszalowanych zewnątrz i wewnątrz pionowo ułożonymi deskami. Od frontu znajduje się kruchta z 1947 r., wewnątrz trzy ołtarze, wykonane przez ludowego rzeźbiarza Wojciecha Kułacha z Gliczarowa. W 2003 r. przeprowadzono remont konserwatorski kościoła.
Cmentarz na Pęksowym Brzyzku został założony w 1848 roku, całość otoczona jest kamiennym murem. Nazwa cmentarza pochodzi od jego fundatora Jana Pęksy, natomiast brzyzek oznacza w gwarze góralskiej urwisko nad potokiem. Od lat dwudziestych XX wieku chowano tu tylko osoby zasłużone dla Zakopanego, Tatr i Podhala. Cmentarz na Pęksowym Brzyzku to około 500 grobów. Większość nagrobków to niepowtarzalne dzieła sztuki, wykonane w drewnie lub metalu, rzeźbione motywami podhalańskimi, malowanymi na szkle. Swoje groby na cmentarzu mają ludzie, którzy tworzyli rzeczywistość miasta i jego legendę.
Willa "Atma" (wg sanskrytu dusza) wzniesiona została w 1893 r. przez Józefa Kasprusia Stocha, a rozbudowana do obecnej formy na pocz. XX w. W latach 30-tych XX w. mieszkał i tworzył tu Karol Szymanowski, największy po Fryderyku Chopinie kompozytor polski. Obecnie w budynku mieści się jedyne na świecie muzeum biograficzne jego imienia. Jest to niepowtarzalna okazja, żeby zapoznać się życiem i osobowością tej wielkiej postaci. Znajdujące się w willi pamiątki ukazują związek autora z kulturą zakopiańską.
Obiekt został zaprojektowany przez Stanisława Witkiewicza w latach 1894–1895. a wybudowany w roku 1896. Początkowo nazwany był „Korwinówką”. Obecna nazwa pochodzi od herbu Heleny, żony hrabiego Marcina Nałęcza-Kęszyckiego, który zakupił willę w roku 1899. Budowla charakteryzuje się typowym dla stylu zakopiańskiego spadzistym dachem i bogatym zdobnictwem elementów drewnianych. Zdobienia te są również widoczne we wnętrzu willi. Wykorzystana została ornamentyka ludowa wzbogacona motywami tatrzańskimi. Od 2006 roku jest siedzibą filii Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego, znajduje się w nim Galeria Sztuki XX wieku.
Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jaszczczurówce, ufundowana przez rodzinę Uznańskich, wybudowana została w latach 1904–1907 w stylu zakopiańskim, wg projektu Stanisława Witkiewicza. Obiekt wznosili góralscy cieśle pod kierunkiem Aureliana Blachy (Blchy), który był prawdopodobnie projektantem ołtarza głównego. Po obu stronach rzeźbionego, drewnianego ołtarza, znajdują się kolorowe witraże, z prawej Matka Boska Częstochowska z herbem Polski, z lewej Matka Boska Ostrobramska z herbem Litwy. Ołtarze boczne autorstwa ludowego rzeźbiarza Józefa Janosa z Dębna wstawiono w 1954 r.
Willa "Pod Jedlami" na Kozińcu została wzniesiona w latach 1896–1897 wg projektu Stanisława Witkiewicza. Obiekt stanowi sztandarowe dzieło stylu zakopiańskim. Harmonijnego wyglądu budynku dopełnia, charakterystyczna dla tego stylu, dekoracja snycerska. Przez lata willa była miejscem spotkań przedstawicieli polskiej i światowej kultury. Do dzisiaj we wnętrzach zachowało się oryginalne, zabytkowe wyposażenie, m.in. meble projektowane przez Stanisława Witkiewicza i Wojciecha Brzegę.
Willa "Witkiewiczówka" (Droga na Antałówkę 6) wzniesiona została w latach 1903–1904 w stylu zakopiańskim, wg projektu Jana Witkiewicza Koszyca; z fundacji Jana Witkiewicza. Jest to budynek parterowy o konstrukcji zrębowej, z mieszkalnym poddaszem, posadowiony na wysokiej, kamiennej podmurówce z arkadami. W latach 1931–1939 willę zamieszkiwał Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy), syn Stanisława Witkiewicza, znany pisarz, malarz, filozof i teoretyk sztuki. W tym czasie mieściła się tutaj jego słynna Firma Portretowa.
Kościół parafialny pw. św. Jana Apostoła i Ewangelisty na Harendzie został wzniesiony w 1719 r. w Zakrzowie, w latach 1947–1948 przeniesiono go do Zakopanego. Ściany konstrukcji zrębowej oszalowane są pionowo z listwowaniem. W wyposażeniu znajdują się trzy drewniane barokowe ołtarze z XVIII w., sprowadzone z Książa Wielkiego w miejsce zniszczonych zakrzowskich. Obrazy do wszystkich ołtarzy namalował Władysław Jarocki. Wnętrze świątyni pokrywa późnobarokowa polichromia przedstawiająca m.in. postacie św. Anny i św. Jana Chrzciciela., wykonana w XVIII w. przez nieznanych malarzy cechowych, uzupełniona w latach 1948–1950 o nowe motywy przez Władysława Jarockiego.
Willa "Harenda" wybudowana została w 1920 r. przez Jana Klusia Fudalę, z przeznaczeniem na pensjonat. W 1923 r. zakupił ją wybitny poeta - Jan Kasprowicz. Willa reprezentuje tzw. styl zakopiański drugi, rozwijający się w dwudziestoleciu międzywojennym. Od 1950 r. mieści się w niej muzeum poświęcone życiu i twórczości poety. Eksponowane są w nim: rękopisy, fotografie, książki, meble oraz pastelowe portrety autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza. Nieopodal, wzniesiono w latach 1927–1933 granitowe mauzoleum mieszczące prochy poety i jego żony, zaprojektowane przez Karola Stryjeńskiego z inicjatywy Marii Kasprowiczowej.
Już w 1806 r. zbudowano na Bańkówkach drewnianą kaplicę, która w 1825 r. stała się kościołem filialnym. Pięć lat później, z inicjatywy ks. Marcina Więckowskiego rozpoczęto budowę kościoła pod wezwaniem św. Marii Magdaleny, który spłonął w 1915 r. Obecny kościół, wybudowany w latach 1917-1926 jest trójnawową bazyliką z wieżą w centralnej części fasady. Jest to budowla na planie wydłużonego prostokąta składająca się z nawy, prezbiterium, kaplic, krucht i z dużą kruchtą w formie ganku bocznie przylegającą do wieży. Wszystkie dachy, sygnaturka i hełm wieży są kryte blachą.
Kościół z kamienia budowano w latach 1799 - 1810. W nowo powstałej, jednonawowej świątyni, znalazły się stare ołtarze z dawnego drewnianego kościoła oraz sprowadzone ze zlikwidowanego klasztoru franciszkanów w Nowym Sączu. Niespełna 100 lat później kościół powiększono o dwie kaplice – południową Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz północną Najświętszej Maryi Panny.
Pierwszy ratusz w Nowym Targu był wzniesiony z drewna w XVI wieku; w 1784 roku pierwotny budynek został zniszczony w wyniku pożaru. Nowy ratusz został wzniesiony w 2. Połowie XIX wieku pośrodku nowotarskiego Rynku. Jest to budynek murowany, dwukondygnacyjny, częściowo podpiwniczony nakryty czterospadowym dachem. Do elewacji frontowej przylega wieżą z przeszkloną latarnią, nakryta hełmem w kształcie dzwonu, zwieńczona iglicą.
Kościół św. Katarzyny jest obecnie najstarszym istniejącym kościołem na Podhalu. Został wybudowany w 1346. Ufundował go król Kazimierz Wielki. Wcześniej istniała tylko parafia przyszłej patronki miasta. Z powodu pożarów które trawiły kościół w latach: 1601, 1656 (potop szwedzki),1710, 1719, 1932 i następujących po nich remontach kościół nie wygląda tak jak 600 lat temu. Z pierwotnego kościoła zachowało się tylko murowane prezbiterium ,zachowały się również kamienne kropielnice umieszczone przy wejściach. Obecnie kościół jest murowany. Wystrój wnętrza kościoła utrzymany jest w stylu barokowym.
Kościół cmentarny św. Anny w Nowym Targu powstał, jak podaje tradycja w 1219 r. i jest fundacją zbójców, którzy zrabowany na Węgrzech obraz św. Anny umieścić mieli w ołtarzu kościoła. Podawana data nie wydaje się prawdziwa, gdyż tutejsza parafia wspominana jest dopiero w XIV w. Budowlę wzniesiono w konstrukcji zrębowej. Ściany wewnątrz świątyni pokrywa polichromia, wykonana przez miejscowego malarza Hipolita Lipińskiego w 1880 r. Na ścianach odmalowano sceny figuralne, a na sklepieniu umieszczono kasetony z rozetami. Do wyposażenia kościoła należy m.in. ołtarz główny z 1. poł. XVIII w. z obrazem Wielkiej Rodziny (1516 r.)
widok w kierunku Tatr. Obecnie na pewno nastąpiły zmiany z uwagi na budowę obwodnicy Nowego Targu.
Skomentuj