Skała Kmity jest krajobrazowym rezerwatem przyrody, który znajduje się w miejscu, gdzie rzeka Rudawa przełamuje Garb Tenczyński na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Nazwa stromej, z niemal pionowymi ścianami wapiennej skały (ok. 25 m wysokości), wywodzi się od rycerza Kmity. Skała Kmity już XIX w. stanowiła popularny cel niedzielnych wycieczek krakowian.
Skała Bonerówny. Tak jak w legendzie Stanisław Kmita nie mógł się połączyć z Olimpią Bonerówną tak obecnie Rudawa rozdziela Skałę Kmity i Skałę Bonerówny.
Las Zabierzowski jest największym, liczącym ok. 500 ha leśnym kompleksem na zachód od Krakowa. W drzewostanach dominuje buk, dąb, modrzew z licznym udziałem graba, sosny, świerka i wielu innych gatunków. Las obfituje w wiele szlaków turystycznych, zwłaszcza pieszych
Dworek myśliwski w Kochanowie został wybudowany w 1896 roku przez Towarzystwo Kolonii Wakacyjne Krakowskie, dzięki życzliwości księcia Eugeniusza Lubomirskiego. W okresie wakacyjnym obiekt wykorzystywany był jako dom kolonijny dla dzieci, natomiast w pozostałych miesiącach pełnił rolę domku myśliwego. Jest to piętrowa, drewniana budowla z dwoma skrajnymi skrzydłami, nakryta dwuspadowymi dachami. Obiekt w 1930 roku został przebudowany, natomiast obecnie kończony remont, który przywrócił dworkowi dawny blask.
Jest to brama wjazdowa w stylu neogotyckim z 2 pol. XIX w. do Zwierzyńca należącego do zamku Tenczyn. Jest to jedyna z czterech bram Zwierzyńca, która dotąd przetrwała. Krzeszowice. Ma ona charakter ozdobny (obecnie bez skrzydeł bramy), po obu stronach drogi stoją wysokie ceglane wieże (filary) z sokołami i chartami. Brama składa się z sześciu ceglanych filarów. Dwa środkowe otaczały główną bramę, wieńczyły je rzeźby przedstawiające jelenie, natomiast w górnej ich części ozdobione zostały głowami zwierząt. Nad bramą główną znajdowała się odlana w żeliwie ażurowa rama zwieńczona herbem rodu Potockich z pobliskich Krzeszowic — jej właścicieli.
Pałacyk Vauxhall został wybudowany w latach 1783-1786 według projektu nadwornego architekta Szczepana Humberta na polecenie księżnej Izabeli Lubomirskiej jako dom zdrojowy z salami zabaw.
Zdrój "Kapliczka pod Matką Boską" lub Kapliczka "Pod Twoją Obronę" to zbiornik siarczanej wody leczniczej w Krzeszowicach.
W 1858 roku wybudowano zbiornik wody siarczanej, do którego pompowano wodę ze Źródła Głównego (Zdroju Głównego), by podnieść jej poziom. Z niego woda dostawała się do łazienek zdrojowych drewnianymi rurami. W roku 1857 Zdrój Główny został ocembrowany cegłami i zmniejszono obwód studni, dzięki czemu wzrósł w niej poziom wody. Zaprzestano pompowania jej do zbiornika w tzw. kapliczce. W 1858 roku tzw. kapliczka uzyskała teraźniejszy wygląd.
kościół wybudowano z fundacji Adama Potockiego w latach 1832-44. Istniejący kościół jest krótszy niż przewidywały to plany. Powodem tego była rezygnacja Potockich z budowy jednego przęsła gdyż już w trakcie budowy kościoła przygotowali sobie na mauzoleum rodowe kaplicę w katedrze na Wawelu.
Pałac to dawny lamus zaadaptowany przez Artura Potockiego w latach 1820-1822 na tymczasową rezydencję Potockich. W okresie budowy tzw. nowego pałacu zamieszkiwała w nim rodzina Potockich, a później wyżsi urzędnicy hrabstwa Tęczyńskiego oraz m.in. Józef Chłopicki.
Pałac wzniesiony został w latach 1850-1857 jednak Ciągłe przeróbki rezydencji trwały aż do 1870. W 1871 zmieniono fasadę główną, a po 1893 przedłużono skrzydło zachodnie według projektu Zygmunta Hendla. Na przeł. XIX i XX w. dobudowano jeszcze skrzydło gospodarcze, tworząc dziedziniec gospodarczy. Pałac znajdował się w posiadaniu rodziny Potockich się aż do II wojny światowej. W 1940 pałac stał się letnią rezydencją generalnego gubernatora Hansa Franka. Po wojnie majątek wraz z pałacem został znacjonalizowany. W pałacu siedzibę miał ośrodek szkolno-wychowawczy, a następnie dom opieki dla dzieci i młodzieży. Wówczas rozpoczął się proces jego destrukcji. Obecnie pałac ponownie znajduje się w rękach rodziny Potockich
kościół budowano etapami w latach 1728-1742. W 1783 r. do kościoła przeniesiono z likwidowanej kaplicy tenczyńskiego zamku doczesne szczątki Jana Tęczyńskiego (zmarł w 1637 r.). Po kradzieży kościół przebudowano i rozbudowano. Powstały wówczas arkadowe przedsionki (1881 r.), nowa zakrystia i kaplica. Kolejne zmiany wystroju kościoła nastąpiły w drugiej połowie XX w.
Po północno-zachodniej stronie murowanego kościoła stoi drewniana wolnostojąca dzwonnica, datowana na ok. 1748.
Na przykościelnym cmentarzu pochowany został w 1969 roku wybitny polski aktor teatralny i filmowy - Bogumił Kobiela.
Staw powstał przez przegrodzenie groblą ziemną doliny, którą spływają wody z lasu do potoku Olszówka. Z uwagi na to, że wody spływające z obszarów leśnych niosą ze sobą znaczną ilość próchnicy, która osiada na dnie stawu, jego woda ma barwę ciemnobrunatną, a staw potocznie jest zwany stawem czarnym. Stanowi miejsce odpoczynku dla mieszkańców oraz osób przyjezdnych, na trasie prowadzącej do ruin zamku Tenczyn w Rudnie. W przeszłości pełnił rolę kapieliska, odnowiony, obecnie jest użytkowany przez miejscowe koło wędkarskie, które organizuje tam cyklicznie zawody wędkarskie.
Wraz z udostępnieniem do zwiedzania na szerszą skalę ruin zamku w Rudnie, pojawiła się przy nim większa ilość parkingów oraz punktów gastronomicznych. Głównie są to budki z lodami i napojami, w jednej z nich można też przekąsić co nieco na ciepło
Początki zamku sięgają lat 1331-1361 kiedy powstał jako gotycka budowla murowana. Przez wieki zmieniał właścicieli i kształt a w okresie świetności nazywany był Małym Wawelem. Do upadku zamku przyczynił się w dużym stopniu "Potom Szwedzki" jednak dzieła zniszczenia dokonał pożar w 1748 spowodowany uderzeniem pioruna. Od tego czasu zamek systematycznie popadał w coraz większą ruinę. Obecnie w zamku trwają prace remontowe mające przywrócić zamek do stanu "ruiny kontrolowanej"
Fundatorem kościoła był Zygmunt Świerczowski w latach 1618–1625. Wkrótce z inicjatywy ówczesnego właściciela wsi Adama Świerczewskiego, miejscowy kościół był zborem kalwińskim. W kościele znajdują się marmurowe epitafia rodzin fundatorów Świerczowskich (Świerczewskich) i Kochańskich z portretami malowanymi na blasze z XVII w. – kilka z nich w różnych okresach zostało skradzionych.
Kościół jest na Małopolskiej Drodze św. Jakuba wpisanej na listę UNESCO.
Dolina ma długość około 1,5 km. Opada z wierzchowiny w kierunku północno-wschodnim i ma wylot na zakręcie Doliny Sanki, naprzeciwko znajdującego się w jej lewych zboczach Zamczyska. Dnem Zimnego Dołu prowadzi wąska droga asfaltowa z zakazem wjazdów samochodowych (nie dotyczy mieszkańców). Zbocza doliny w większości porasta las. W prawych orograficznie zboczach u wylotu doliny wznoszą się wapienne skały.
Źródło w Zimnym Dole wypływa z jaskini o tej samej nazwie. Jest to jedyny w tej części Jury przypadek wypływania źródła w jaskini
Najbardziej imponująca skała w dolinie czyli Łysina znajduje się u jej wylotu i ma wysokość 55 m. od skały zaczyna się Dolina Zimny Dół i droga prowadząca m.in. do Rezerwatu Przyrody "Zimny Dół". Polecam albowiem znajdujące się tam głazy tworzą robiące duże wrażenie labirynty, korytarze, nisze itp. Rezerwat jednak zdecydowanie dla pieszych.
Dolina Mnikowska to wąwóz o długości około 2 km w dolinie Sanki, położony w Mnikowie. Północna część wąwozu stanowi utworzony w 1963 r. krajobrazowy rezerwat przyrody o powierzchni 20,89 ha na obszarze Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego.
Głębokość wąwozu wyciętego w wapieniach jurajskich dochodzi do 80 m. Skały tworzą bardzo strome ściany, wrota skalne lub pojedyncze iglice. Znajduje się w nich ok. 10 jaskiń, noszących ślady zamieszkania. W górnej części rezerwatu, tuż przy ścieżce szlaku turystycznego wybija Źródło w Dolinie Mnikowskiej. Wypływająca z niego woda uchodzi do Sanki płynącej dnem doliny.
W środkowej części rezerwatu znajduje się polanka. Ponad nią, w południowych ścianach w zakolu zwanym Cyrkiem, we wnęce skalnej urządzono ołtarz z dużym naskalnym obrazem Matki Boskiej Skalskiej. Pierwotny obraz, namalowany przez Walerego Eljasza-Radzikowskiego w 1863 r., został zniszczony i nieudolnie odtworzony.
Dwór wybudowany został przez kamedułów z Bielan w XVII w., z przeznaczeniem dla zarządców lub prywatnych dzierżawców. Dwór mnikowski wraz z folwarkiem pozostawał w rękach i pod bezpośrednim zarządem ojców kamedułów do roku 1928 kiedy to został wydzierżawiony Zgromadzeniu Sióstr Albertynek z przeznaczeniem na zaplecze gospodarcze przytulisk zgromadzenia w Krakowie. W roku 1950 folwark został upaństwowiony sam dwór zaś nadal pozostał w rękach Sióstr Albertynek jako dom zakonny.
Zalew leży w granicach administracyjnych miejscowości Cholerzyn i Budzów jednakże potocznie używa się nazwy Zalew w Kryspinowie lub po prostu Kryspinów. Do końca lat 80-tych ubiegłego wieku była tu kopalnia piasku, potem doły zostały zalane wodą. Zalew ma ok. 1,5 km długości i ok. 400 m szerokości.
Do końca XIX wieku Kryspinów nosił niezbyt chlubną nazwę „Śmierdząca”, którą zawdzięczał rozciągającym się wokół grzęzawiskom i porośniętych trzciną bagnom, nad którymi unosiły się "śmierdzące" opary gnijących zielsk i chmary komarów. Swoją obecną nazwę przyjęła od jej właściciela - Kryspina Żeleńskiego. Znajdujący się w Kryspinowie pałac został zbudowany w XVIII wieku i gruntownie przebudowany w XIX w. Jest budowlą o charakterze neorenesansowym. Po 1945 roku majątek zostaje rozparcelowany pomiędzy miejscowych rolników, a w pałacu powstał Państwowy Dom Dziecka. W latach 50. należał do Gminnego, a potem Państwowego Ośrodka Maszynowego. W połowie lat 90. pałac powrócił do spadkobierców dawnych właścicieli.
Kopiec Józefa Piłsudskiego (Kopiec Niepodległości, Kopiec Wolności, Sowiniec, Mogiła Mogił) — największy z istniejących do dziś krakowskich kopców, usypany na szczycie Sowińca (najwyższego wzniesienia Pasma Sowińca) znajdującego się w Lesie Wolskim, w zachodniej części Krakowa na terenie dzielnicy Zwierzyniec.
Wymiary:
wysokość: ok. 35 m (393,6 m n.p.m.)
średnica podstawy: 111 m
objętość: 130 tysięcy m2
wysokość wzniesienia Sowiniec, na którym stoi: 358 m n.p.m.
Wzniesiona przez sekretarza króla Zygmunta Starego Willa Decjusza na Woli Justowskiej w Krakowie jest jednym z najpiękniejszych przykładów renesansowej architektury rezydencjonalnej w Polsce. Willa wzniesiona została w 1535 roku przez włoskich budowniczych i wzorowana była na posiadłościach z okolic Florencji i Rzymu. Od XVI do XIX wieku była domem, w którym mieszkały znamienite rodziny, takie jak: Decjuszowie, którzy byli pierwszymi właścicielami, a następnie m.in. Lubomirscy, Sanguszkowie, hrabiostwo Kuczkowscy czy księstwo Czartoryscy. W trakcie I wojny światowej urządzono w nim koszary wojskowe, podczas II urzędowała tam niemiecka policja. Po wojnie zamieniał się między innymi w oddział gruźliczy, a potem popadła w ruinę. Dziś odremontowana Willa Decjusza stanowi siedzibę Stowarzyszenia Willi Decjusza
Dom Łaskiego znajduje się za Willą Decjusza i jest oficyną pochodzącą w XVII wieku. Znajdują się w nim pokoje gościnne oraz Sala Błękitna. Sala posiada kolebkowo-krzyżowe sklepienie pokryte dekoracjami stiukowo-freskowymi. Prowadzi z niej wyjście na niewielki taras, z którego rozciąga się widok na Park Decjusza i ogród gotycki.
Skomentuj