Przyjemna i krótka wędrówka po Szczebrzeszynie

Szczebrzeski ratusz powstał w 1840 roku. Wybudowany został na planie czworokąta. Posiada dwie kondygnacje. Nakryty jest czterospadowym dachem. W czasie zaborów był siedzibą władz miejskich. Od 1916, po ustąpieniu wojsk rosyjskich był siedzibą komisarza mianowanego przez Austriaków. Obecnie jest siedzibą Urzędu Miasta. W budynku ratusza mieści się także Muzeum Starych Zegarów

Cmentarz żydowski w Szczebrzeszynie – został założony w XVI wieku i zajmuje powierzchnię 1,8 ha. Kirkut został zniszczony podczas II wojny światowej, lecz także po wojnie nagrobki były kradzione w celach budowlanych. Zachowało się około 400 widocznych macew, spośród których najstarsza pochodzi z 1545 roku

Synagoga została zbudowana na początku XVII wieku, na miejscu starej synagogi. W 1648 roku została spalona przez Kozaków podczas oblężenia twierdzy Zamość, lecz w 1659 roku gruntownie ją wyremontowano. W XVIII wieku, została częściowo przebudowana. Podczas II wojny światowej, w 1940 roku hitlerowcy spalili synagogę. Po wojnie w 1946 roku runęły sklepienia budowli, lecz w latach 1957-1963 została gruntownie odbudowana i od 1965 roku przeznaczona na Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, który znajduje się w niej do dnia dzisiejszego.

Zamek wzniósł w II poł. XIV wieku zapewne. Na początku XVI wieku zamek spłonął, lecz wkrótce został odbudowany. Ponowny pożar dotknął go w 1583 w wyniku podpalenia w czasach gdy na zamku działał sąd lenny (stracono wtedy wszystkie dokumenty z historii dziejów miasta). W XVIII wieku w ocalałej wieży utworzono więzienie. Wieża stała jeszcze jakiś czas c. Niestety późniejsze czasy a szczególnie XX wiek przyniosły jej upadek. Bezpański obiekt został z czasem zdewastowany i doprowadzony do stanu głębokiej ruiny.

pomnik, odsłonięty we wrześniu 2002 r., znajduje się u podnóża Góry Zamkowej, przy źródełku nieopodal zabytkowego młyna. Pomnik ten został wykonany z pnia lipowego (3 m wysokości i 1 m średnicy) przez uczniów Liceum Sztuk Plastycznych z Zamościa, pod nadzorem również Zygmunta Jarmuła.
Pomniki nawiązują do słów z wiersza Jana Brzechwy:
W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie
i Szczebrzeszyn z tego słynie.
Jan Brzechwa, Chrząszcz

Mełł zboże okolicznych rolników na ich potrzeby i prowadził skup zboża. Produkował wiele asortymentów mąki wysokiej jakości, która chętnie kupowana była przez kupców krajowych, a nierzadko i kupców zagranicznych. W pierwszej ćwierci XX wieku młyn wodny dostarczał nocą energii elektrycznej do oświetlania miasta. W końcu lat 30-tych miasto zostało podłączone do krajowej sieci energetycznej dzięki czemu młyn mógł być poruszany także energią elektryczną. Po II wojnie światowej w latach 50-tych młyn został przejęty przez państwo i oddany przez władze Urzędu Miasta w użytkowanie, na zasadzie dzierżawy, Gminnej Spółdzielni „SCh" w Szczebrzeszynie. W tym okresie młyn posiadał w dalszym ciągu własną śluzę z turbiną wodną, tak że do mielenia zboża w zależności od sytuacji wykorzystywał wodę lub elektryczność. Młyn i śluza eksploatowane bez konserwacji i pozbawione fachowej opieki stopniowo niszczały. Najpierw zniszczona została śluza, a później uszkodzeniu uległy nie-konserwowane i nienaprawiane urządzenia młynarskie, na skutek czego młyn przerwał pracę w 1978 r.

Wąwóz lessowy – wydłużona, wklęsła forma terenu o urwistych (stromych) zboczach i płaskim dnie (wąwóz).
Wąwóz powstaje w wyniku działalności erozyjnej wody na less. Po ulewnych deszczach powstają małe doliny, które wskutek dalszego działania wody przekształcają się w wąwóz.
Na zboczach wąwóz może być porośnięty roślinnością. Ta forma terenu pozwala dokładnie przyjrzeć się systemowi korzeniowemu drzew i krzewów.

Kościół cmentarny pw. św. Leonarda to budowla neogotycka, wzniesiony w latach 1908-1910 z fundacji
miejscowych parafian i ordynacji zamojskiej. W podziemiach znajdują się krypty, w których chowano
szczebrzeszyńskich księży. Budowla jest jednonawowa, murowana i otynkowana. Posiada dwie wieżyczki i dwie
zakrystie. Ołtarz został wykonany z drewna i znajduje się w nim obraz św. Leonarda. Kościół usytuowany jest na cmentarzu, na terenie którego zachowało się wiele cennych i zabytkowych nagrobków kamiennych i żeliwnych.

Grób dziadków Jana Pawła II

Rzeźba została wykonana ze ściętego do połowy pnia lipy. Prace wykonał rzeźbiarz z miejscowości Adelina w gminie Chodel Mariusz Opoka. Całość została zwieńczona daszkiem wykonanym z naturalnego materiału. Dodatkowo dzieło zostanie zabezpieczone przed działaniem warunków atmosferycznych.

Projekt nawiązuje do trzech kultur w tradycji Szczebrzeszyna: katolickiej, żydowskiej i prawosławnej. W pniu drzewa powstały trzy postacie symbolizujące trzy tradycje: żydowskie, prawosławne, katolickie. Każda z nich ma wysokość ok. 2 metrów.

Zygmunt Klukowski, ps. „Podwiński” (ur. 25 stycznia 1885 w Odessie, zm. 23 listopada 1959 w Szczebrzeszynie) – polski lekarz, bibliofil, kolekcjoner ekslibrisów, historyk regionalista, autor pamiętników, oficer Wojska Polskiego, Związku Walki Zbrojnej, Armii Krajowej.

Cerkiew Zaśnięcia NMP w Szczebrzeszynie założona została już pod koniec XII wieku, o czym świadczą zachowane fundamenty romańskiej budowli. Przebudowano ją około 1560 i 1710 roku. Co ciekawe, w XVI i XVII wieku udekorowano ją bogatą polichromią. Unikalność tej budowli polega również na tym, że jest ona murowana, w przeciwieństwie do wielu drewnianych cerkwi na wschodnich rubieżach Polski.

Prawosławna cerkiew w Szczebrzeszynie odznacza się cudnym wnętrzem. Odkryto tu dwie warstwy malowideł ściennych, najstarsze pochodzą z XVI wieku. W prezbiterium cerkwi odkryto dobrze zachowaną kryptę, w której znaleziono szczątki 9 ciał. Dekoracja trumien wyróżniała je od innych i potwierdza legendę o pochowaniu w podziemiach kościoła dawnych właścicieli Szczebrzeszyna.