2Ti3 na lekcjie

Zamek ciechanowski został wzniesiony w latach 1399-1429. Badania dendrochronologiczne pali użytych do wzmocnienia fundamentów warowni wskazały na ich pochodzenie z drzew ściętych późną jesienią 1399 r. lub wczesną zimą 1399/1400. Najstarsze wzmianki o warowni pochodzą z roku 1429, kiedy to jego architekt – mistrz Niklos przedstawił księciu Januszowi I rachunki budowlane dotyczące prac przy wznoszeniu twierdzy. Warownia od początku swojego istnienia była wielokrotnie modernizowana i rozbudowywana. Wyniesienie murów i wież do obecnej wysokości nastąpiło na przełomie XV i XVI wieku. Zamek oprócz funkcji obronnej, spełniał także funkcję rezydencjonalną. Znajdował się tu m.in. skarbiec księcia Janusza II oraz kaplica książęca pw. św. Stanisława.

Interesującym problemem w dziejach miasta jest data jego lokacji. Pewny jest przywilej Janusza I Starszego z roku 1400 przenoszący miasto w nowe miejsce. Część historyków uważa, że już w połowie XIV w. Ciechanów musiał posiadać prawa miejskie. Świadczyć o tym miałby dokument z 1375 r., wydany również przez Janusza I, w którym stwierdzono wprost, że miasto posiada prawo chełmińskie. Zdaniem W. Górczyka, w II poł. XIV w. Ciechanów otrzymał prawo targu, zaś przywilej z roku 1400 był pierwszą lokacją miasta, świadczy o tym choćby brak regularnej zabudowy przed rokiem 1400. Również Marian Gumowski podaje rok 1400 jako datę lokacji Ciechanowa. Na początku lat 90. XX w. opublikowano tzw. rocznik ciechanowski, który miał potwierdzać lokację miasta w 1266 r. Jednak dokument ten okazał się dwudziestowiecznym fałszerstwem. W celu podniesienia rangi Ciechanowa, autor rocznika ciechanowskiego J. Gaczyński, dopuścił się także innego fałszerstwa, jak pisze Stanisław Suchodolski, który odkrył to fałszerstwo: „Innego typu mistyfikacji dopuścił się J. Gaczyński, fabrykując relacje o odkryciach archeologicznych dokonanych przed rokiem 1921 przy kościele parafialnym w Ciechanowie. Miano tu znaleźć denar typu GNEZDVN CIVITAS. Celem tego fałszerstwa było podniesienie prestiżu rodzinnego miasta

Wybuch I wojny światowej i kilkakrotne zniszczenie zahamowały rozwój miasta. W 1915 r. pod Ciechanowem przebiegała linia frontu niemiecko-rosyjskiego. W latach 1918–1920 liczne strajki robotniczo-chłopskie, działalność rad delegatów robotniczych[26].

W okresie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. podczas bitwy nad Wkrą miasto stanowiło punkt obrony bolszewickiej (mieścił się tu sztab korpusu). Wypad 203 pułku ułanów 15 sierpnia 1920 r. doprowadził do zajęcia, rozbicia sztabu i zniszczenia głównego ośrodka łączności, co stworzyło dogodne warunki do działań 5 Armii gen. W. Sikorskiego i rozpoczęcia ofensywy znad Wieprza.

Z 3 września na 4 września 1939 r. miasto zostało zajęte przez Niemców. Ciechanów został wcielony do III Rzeszy i przemianowany na niem. Zichenau jako stolica rejencji ciechanowskiej. Rozpoczęła się eksterminacja ludności polskiej i żydowskiej[potrzebny przypis]. Zbudowano 3 obozy pracy, tysiące mieszkańców miasta wywieziono lub rozstrzelano. W mieście stacjonowało komando SS (skierowane m.in. do Jedwabnego[potrzebny przypis]). Z okupantem walczyły tu oddziały Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych, Batalionów Chłopskich i Armii Ludowej. W nocy z 15 na 16 stycznia, hitlerowcy aresztowali i rozstrzelali ok. 100 mężczyzn, których podejrzewali o współpracę z podziemiem. Ciechanów został wyzwolony 19 stycznia 1945 roku przez oddziały 2 Armii Uderzeniowej II Frontu Białoruskiego dowodzonego przez marszałka Rokossowskiego. Miasto zostało zdobyte w wyniku manewru oskrzydlającego. Hitlerowcy zagrożeni okrążeniem wycofali się z miasta.